Hoosh Educatie biedt projecten cultuureducatie rondom historische letterkunde om docenten Nederlands en ckv te ondersteunen bij hun lessen. En dan niet zomaar projecten: leerlingen gaan vanuit verschillende kunstdisciplines aan de slag met historische teksten, op een heel andere manier dan ze gewend zijn. Zo komen zowel de literatuurgeschiedenis als de teksten zelf dichter bij hen te staan. En als dingen dichterbij komen, worden ze leuker. En dingen die leuk zijn, onthoud je beter. Na hun deelname aan een workshop van Hoosh Educatie zullen leerlingen de ondergang van Amsterdam of dat verhaal over het weggelopen meisje uit Nijmegen niet snel meer vergeten.
De ene leerling staat graag in de spotlights en is gek op publiek en applaus, de andere uit zijn of haar creativiteit liever wat meer achter de schermen. Onze doelstelling is de kracht van alle deelnemende leerlingen optimaal te benutten, door veel keuzemogelijkheden aan te bieden. Via diverse opdrachten onderzoeken de leerlingen de oude teksten waarna de resultaten worden vertaald en gepresenteerd in de vorm van performances, filmpjes of beeldend werk. Uiteindelijk loopt op elke school wel een dramaqueen à la Mariken van Nieumeghen rond, maar ook een soon-to-be Joost van den Vondel. In onze projecten willen we ieders talent aan bod laten komen.
Omdat wij, de docenten van Hoosh Educatie, al jaren voor de klas staan, weten we als geen ander welke haken en ogen er zitten aan het organiseren van een vakoverstijgend kunstproject. Wij durven te dromen, maar blijven altijd praktisch. Want waarom zou je een heel decor meeslepen als de kelder of het hok van de conciërge al opvallende gelijkenis vertoont met de hel? Met minimale middelen zetten wij in een korte tijd een project neer waaraan iedereen – deelnemers, docenten en publiek – met een goed gevoel zal terugdenken.
Moralicious is een voorstelling voor 14+.
Acteurs Eva Nijs, Jasper van Hofwegen, Sebastiaan Frowijn en schrijver Job Römer nemen in Moralicious de ongelooflijk moralistische middeleeuwse literatuur op de hak, intelligent en met humor. Hoofdpersoon Brandaan – de abt die op reis moest omdat hij niet geloofde dat wat in de Bijbel stond werkelijk waar was – is in Moralicious een middeleeuwse puber die alle verhalen doet wankelen.
Met de voorstelling Moralicious proberen we jongeren op een speelse en humoristische manier door deze middeleeuwse verhalen heen te loodsen en ze handvatten te geven over hoe ze zich kunnen verhouden tot deze oude teksten, die zo ver van hen afstaan. In minder dan een uur ontmoet het publiek Brandaan, een middeleeuwse puber, die helemaal genoeg heeft van het lezen van boeken die zij niet begrijpt en van de stemmen die haar steeds maar vertellen wat ze moet doen zonder uit te leggen waarom.
Om aan haar eigen saaie levensverhaal te ontsnappen, vlucht ze naar andere verhalen: Van den vos Reynaerde, Karel ende Elegast en Mariken van Nieumeghen. Voor ons zijn dit nu bekende vertellingen, maar voor Brandaan zijn het nieuwe werelden waar ze hoopt wél zelfbeschikking te hebben over haar eigen leven.
Maar ook deze verhalen blijken saai, dom of totaal vreemd en geven haar niet de vrijheid waar ze zo naar smacht. En telkens als Brandaan denkt anarchistische beslissingen te nemen, blijkt het verhaal zich precies zo te onttrekken als gepland, alsof een alwetende verteller aan de touwtjes trekt. Brandaan gaat de strijd aan met deze verteller en komt erachter dat niet het stugge verzet, maar juist het open gesprek uiteindelijk de kiem blijkt te zijn voor het vinden van haar eigen weg, in haar eigen nieuwe verhaal. Brandaan ontdekt dat ze in elk verhaal wel iets over zichzelf geleerd heeft. Niet omdat de verhalen haar hebben verteld hoe ze haar leven zou moeten leven, maar juist doordat Brandaan er iets van vond, en er daardoor achter kwam wat ze wél en níet wil in haar eigen leven.
Uitgangspunt van dit project zijn vijf middeleeuwse teksten: het toneelstuk Mariken van Nieumeghen, de legende Beatrijs, het ridderverhaal Karel ende Elegast, de fabel Van de vos Reynaerde en het avonturenverhaal Reis van Sint Brandaan.
Het project Oh my God! bestaat uit twee onderdelen. Aan het project kunnen 30 – 80 leerlingen deelnemen. Bij meer dan 80 leerlingen vindt het project plaats op twee dagen.
Voordat Hoosh naar de school toegaat om met de leerlingen aan de slag te gaan, mailt of belt de projectleider van Hoosh om de wensen van de school te bespreken en te kijken hoe de docenten de leerlingen kunnen voorbereiden op het project. Per mail bespreken we het concrete plan en het draaiboek.
Voor de voorbereidingen en uitvoer van het project zijn minimaal 2 dagdelen nodig (een dagdeel is circa 3 klokuren). Aan de docenten Nederlands vragen wij de teksten die in het project voorkomen vooraf te lezen met de leerlingen.
In het eerste onderdeel bereiden groepen van ongeveer 15 leerlingen in workshops op school allerlei optredens voor rondom de vijf historische teksten Mariken van Nieumeghen, Beatrijs, Karel ende Elegast, Reis van Sint Brandaan en Van de vos Reynaerde.
Bij elke tekst hebben wij een aantal kunstopdrachten voorbereid die uitgevoerd worden door de leerlingen. Zij maken onder begeleiding van docenten op school en Hoosh Educatie korte performances en beeldend werk die allemaal te maken hebben met deze middeleeuwse teksten en met de middeleeuwen.
De opdrachten zijn heel verschillend: van het maken van een choreografie tot het schrijven van een monoloog, van het maken van glas-in-loodramen tot het verzinnen van quizvragen, van het maken van filmpjes tot een drumsolo. Leerlingen kunnen zelf kiezen waar ze aan meedoen en kunnen ook zelf een grote inbreng leveren, zowel in idee, inhoud, kunstdiscipline als vormgeving.
Het resultaat van de workshops tonen de leerlingen aan hun publiek (docenten, medeleerlingen, ouders) in de vorm van een klein festival.
Het festival vindt plaats op school. De bezoekers lopen in routes en krijgen op verschillende plekken performances en werken van de leerlingen te zien. Deze routes behelzen elk één verhaal met de bijbehorende thematiek. Zo gaan ze bij Sint Brandaan mee op avontuur op zoek naar God, bij Karel ende Elegast bewijzen ze hun trouw aan de koning, bij Van den vos Reynaerde spreken ze recht over verraad, bij Mariken van Nieumeghen proeven ze aanvrijheid en in Beatrijs ervaren de toeschouwers hun eigen verlangen.
De kracht van Hoosh Educatie is dat wij in staat zijn om mee te denken met de wensen van de school. Samen met de betrokken docenten bedenken we wat de mogelijkheden zijn van de school en maken we ieder project op maat. We durven buiten de paden van de normale lessen te treden maar altijd in overleg en met respect voor de dagelijkse gang van zaken.
Als u geïnteresseerd bent in het project Oh my God! maar niet weet hoe u dit moet aanpakken, neem dan vrijblijvend contact op.
Als u vragen heeft over de voorstelling Moralicious of over de lesbrief, neem dan vrijblijvend contact op. Bij het zoeken naar een geschikte datum vragen we de school om een aantal geschikte data voor te stellen die wij vervolgens overleggen met onze acteurs.
Tijdens het schrijven van ons projectplan stuitten we op de tekst Het waarom en hoe van literatuuronderwijs van Hubert Slings, neerlandicus en tevens actief als mediëvist en literatuurdidacticus. Hij schreef de tekst om aan te tonen waarom hij de schooleditiereeks Tekst in Context en de website literatuurgeschiedenis.nl ontwikkelde, nieuw materiaal voor het onderwijs om de historische teksten te lijf te gaan. Slings heeft met zijn projecten dezelfde doelstelling als Hoosh Educatie: het bieden van context bij historische teksten, zodat die door leerlingen van het voortgezet onderwijs gelezen, begrepen en gewaardeerd kunnen worden. Het belang en de noodzaak van historische letterkunde verwoordt hij volgens ons heel helder:
“Literatuuronderwijs wordt aangeboden als jongeren in hun puberteit zitten. In die levensfase zijn ze doorgaans sterk op zichzelf en hun eigen vertrouwde leefwereld gericht. Pubers zijn over het algemeen gesproken geneigd het leven als een onvermijdelijke onveranderlijkheid te beschouwen. Het literatuuronderwijs kan een belangrijke rol spelen in het verruimen van het blikveld van de jongere. Literatuur kan immers beschouwd worden als een smeltkroes van opinies en ideeën over de (historische) werkelijkheid.
In plaats van voortdurend gefocust te worden op hun eigen beleving en bevestigd te worden in de opvattingen waarmee ze van jongsaf vertrouwd zijn, zouden leerlingen op zijn minst af en toe in aanraking gebracht moeten worden met andere levensvisies, culturen en tijden, en met vreemde en verrassende perspectieven. Via kennismaking met literaire werken die vanuit een heel ander wereldbeeld tot stand zijn gekomen, kunnen ze kritisch leren staan ten opzichte van het heden en daardoor leren de eigen cultuur, hun eigen positie en identiteit te relativeren. In die optiek kan kennismaking met historische literatuur een levensverrijkende ervaring zijn en bovendien een inspiratiebron voor het werken aan de toekomst. Leerlingen gaan beseffen dat hun heden het product is van een duizenden jaren omvattende ontwikkeling, waarin de literatuur als invloedrijk bestanddeel van een historisch veranderingsproces een zekere rol heeft gespeeld.
Wie voor het bereiken van deze doelstelling historische literatuur gebruikt, slaat dus twee vliegen in een klap. Ten eerste staat het historische wereldbeeld ver af van het huidige, zodat de leerling kennismaakt met mensen met een heel andere belevingswereld; op die manier leert hij zijn eigen opvattingen en stellingnamen relativeren. Ten tweede zijn diezelfde mensen in sociaal-cultureel opzicht onze voorouders; dat wij vaak verder kunnen kijken dan zij, komt – om een authentiek middeleeuws beeld te gebruiken – omdat wij dwergen zijn die staan op de schouders van reuzen. Met onderwijs in historische letterkunde is veel te bereiken: cultuuroverdracht, literaire of esthetische vorming, individuele ontplooiing, wereldoriëntatie. Het zijn mooie en nuttige doelen, maar ze zijn niet eenvoudig te bereiken.”
Wij onderschrijven volledig wat Slings hier beweert. Het is alleen inderdaad niet eenvoudig om dat in de praktijk te brengen, zoals de worsteling van veel docenten Nederlands met historische letterkunde bewijst. Hoe maak je die teksten aantrekkelijk voor pubers? Telkens laait de discussie weer op over de vraag of dit onderdeel van het vak Nederlands niet beter afgeschaft kan worden. Wij van Hoosh Educatie vinden van niet, en daarom hebben we een methode ontwikkeld om docenten Nederlands te helpen bij hun worsteling. Alleen het middel dat wij gebruiken is anders dan dat van Slings: cultuureducatie.
