Sinds de uitvinding van de boekdrukkunst is er veel veranderd als het gaat om de manier waarop wij geïnformeerd worden over het laatste nieuws. Lange tijd was men afhankelijk van de zogenaamde pamfletten, maar al in 1618 was er in de Republiek sprake van een heuse periodieke krant met Europees nieuws.

De gebeurtenissen die zich afspelen in de Gijsbrecht zouden in die tijd ongetwijfeld de pers hebben gehaald. Oorlog, spionage, verraad, verkrachting en politieke wanorde zijn natuurlijk ingrediënten waar elke journalist van smult. Maar ook op de dag van de première van de Gijsbrecht zelf was er genoeg commotie om de krantenkolommen mee te vullen. Maar hoe zou de inhoud van de krant er op die bewuste dag -met de technieken van nu- uit hebben gezien?  Hoe zou men in die tijd hebben  bericht over de opening van de allereerste stenen schouwburg en het protest tegen de première van de Gijsbrecht?  Zou Vondel steun hebben gekregen  van de media of zouden zij juist de kant hebben gekozen van de protestantse dominees?  En welke invloed hadden de media überhaupt op de publieke opinie in de stad Amsterdam?

Hoe zou een krant er, met de technieken van nu, uit hebben gezien op 3 januari 1638, de dag van de première van Vondels stuk Gijsbrecht van Amstel?

Welke maatschappelijke invloed hadden zogenaamde ‘nieuwe media’ als het pamflet en de krant in de 17e eeuw?

Op welke manier zouden de gebeurtenissen rondom de opening van de schouwburg en de première Gijsbrecht van Amstel een plek krijgen in een zelf bedachte en gemaakte krant?

Wat speelde er nog meer rond deze datum, dat mogelijk een plek zou hebben gekregen in de krant?

Dit kunstwerk dient als inspiratie voor jullie onderzoek en geeft een idee van hoe jullie eindwerk eruit kan komen te zien.

Er zijn veel kunstenaar die direct of indirect werken met (papieren) kranten. Zo bestaat het kunstwerk A Mallarmé van de Italiaanse kunstenaar Mario Merz uit een zeven meter lange stapel ingepakte kranten, waarop in koud blauw neon een dichtregel van Mallarmé is gemonteerd: ‘Een dobbelsteenworp zal nooit het toeval opheffen.’

De kranten zijn niet willekeurig gekozen: op de voorpagina’s is stap voor stap te volgen hoe George W. Bush de Irak-oorlog in gang zet. In dit kunstwerk wil hij laten zien dat de invloed van de journalistiek in zijn ogen minimaal is. De oorlog was onafwendbaar, hoeveel artikelen, columns en cartoons er ook over gepubliceerd werden.

Het onderzoek dat jullie doen resulteert in een artistieke en kunstzinnige uiting: een scène, lied, dans, kunstwerk, film, kunstzinnige interventie, installatie. Hierna volgt een beschrijving met richtlijnen van wat jullie gaan maken.

Een dubbelzijdige papieren krant op A3-papier.

Toelichting: De krant had op 3 januari 1638 – de dag van de première verspreid  kunnen worden. De krant bevat onderdelen die ook nu nog te vinden zijn in een papieren nieuwsmedium, zoals een achtergrondreportage, een interview, een column of cartoon. In de berichtgeving laten jullie duidelijk merken aan wiens kant jullie staan: steunt de krant de vrijheid van meningsuiting en godsdienst of kiest de redactie partij voor de boze protestantse dominees? Jullie hebben veel aandacht voor de vormgeving van de krant, voor zaken als typografie en fotografie.

Groep van 3-5 leerlingen

6 à 10 lesuren

In de oriëntatiefase ga je je inlezen in het onderwerp. Dit doe je door verschillende bronnen te bestuderen. Bestudeer de onderstaande bronnen over de nieuwsvoorziening rond de Middeleeuwen en de eeuwen die volgden en beantwoord onderstaande vragen.

Bron 1, 2 en 3: pioniersrol, pamfletten en moord en media in de 17e eeuw

In de 17e eeuw vervulde de Nederlandse Republiek een pioniersrol in de ontwikkeling naar moderne media. Lees hierover het krantenartikel Historisch Nieuwsblad.

Lees nu over de invloed van pamfletten.

Lees tot slot over de invloed van de media in de 17e eeuw

Vragen:

 1. Wanneer verscheen de eerste dubbelzijdig bedrukte krant?

2. Noem twee belangrijke verschillen tussen het pamflet en de eerste ‘echte’ kranten

3. Noem twee redenen waarom juist voor de Nederlandse Republiek een belangrijke pioniersrol was weggelegd als het gaat om de ontwikkeling van de moderne media.

4. Wat valt er te zeggen over de invloed van de kranten en/of pamfletten die in de tijd van Joost van den Vondel verspreid werden onder de burgerbevolking?

Bron 4: geschiedenis Amsterdam in de 16e en 17e eeuw

Wat speelde er eigenlijk nog meer in Amsterdam rond 1637? Duik eens in de (google-)archieven en probeer te achterhalen wat er -naast de opening van de schouwburg en alle commotie rondom de première van Vondels stuk- nog meer aan de hand was in deze periode? Welke personen waren in het nieuws? Welke kunstenaars waren destijds toonaangevend? Welke politieke kwesties speelden er hoe stond het met de (internationale) handel?  Er zijn vele bronnen te vinden over deze periode maar begin eens met deze site over de geschiedenis van Amsterdam in de 16e en 17e eeuw.

Vraag:

5. Beschrijf 3 ontwikkelingen, belangrijke personen of kwesties die rond 1637 een rol van betekenis speelden, en die wellicht ook een plek  in de krant zouden kunnen krijgen.

In de inspiratiefase doe je inspiratie op voor je eigen maakproces. Wat doen andere kunstenaars, of wat hebben andere kunstenaars te vertellen? Ook nu staan er weer vragen bij elke bron. Noteer de antwoorden op het document waar jullie in werken.

Bron 4 en 5:  een dag op de redactie van het Parool en de Volkskrant

Maar hoe is het eigenlijk om te werken op een krantenredactie? Wat gebeurt er allemaal op een redactie, wat voor mensen werken er en hoe krijgen ze het voor elkaar om iedere dag weer de deadline te halen. Bekijk hier en hier de bronnen over het werk op twee Amsterdamse dagbladen om zo een globaal beeld te krijgen.

Vragen:

6. Welke taken of functies zie je allemaal voorbijkomen in de twee filmpjes van het Parool en de Volkskrant? Welke functies hebben jullie in ieder geval te verdelen over het aantal groepsleden?

 7. Welke rubrieken of onderdelen worden benoemd en welke onderdelen zouden een plek kunnen krijgen in jullie eigen krant? Kies er vijf.

Bron 6: het belang van beeld

Beeld is een enorm krachtig instrument. Soms vertelt een beeld meer dan duizend woorden. Op de site van de Worldpressphoto zijn alle persfoto’s bij elkaar gebracht die prijzen hebben gewonnen.

Vraag:

8. Besteed 10 minuten om foto’s te bekijken en kies 3 foto’s die wat jullie betreft meer vertellen dan duizend woorden. Hoe komt dat?

Bron 7: onderschrift

Beeld is enorm belangrijk is. Maar tekst bij de afbeeldingen is minstens zo belangrijk, legt Theo van Aken uit in dit filmpje.

Vragen:

9. Waarom is zo?

10. Op welke manier gaan jullie beeld creëren voor jullie krant? Foto’s bewerken, zelf ensceneren en fotograferen, tekenen? Geef een beschrijving hoe jullie dit gaan doen.

In deze fase gaan jullie aan de slag. Je maakt schetsen, repeteert, onderzoekt et cetera. Ofwel: je maakt keuzes. Ook nu krijgen jullie een aantal bronnen/vragen die jullie kunnen gebruiken om goed aan de slag te gaan. Gebruik ze om jullie werk steeds te verbeteren. Alles wat jullie doen, documenteer je in het werkdocument. Jullie maken foto’s, filmpjes of korte beschrijvingen van wat jullie doen. Op deze manier leggen jullie het maakproces vast.

Je weet nu iets meer over de geschiedenis van de papieren krant én wat er zoal komt kijken bij het maken van een dergelijk nieuwsmedium. Nu is het tijd om zélf aan de slag te gaan met jullie eigen editie. Houd rekening met de volgende stappen en uitgangspunten én doe je voordeel met een aantal behulpzame tips!

Taakverdeling

• Bepaal met elkaar wat het allerbelangrijkste nieuws is en daarmee de opening van jullie krant.
• Verdeel alle onderwerpen en taken over het aantal beschikbare redactieleden. Maak heldere afspraken over de ruimte die ieder onderdeel krijgt en wanneer de deadline is. Maak gebruik van elkaars talenten! De één is wellicht wat beter in het schrijven van een nieuwsbericht terwijl de ander weer beter is in vormgeving of het maken van een cartoon.

Tekst

• Maak een definitieve selectie van onderwerpen en onderdelen die een plek moeten krijgen in jullie nieuwsblad. Denk bij dit laatste onderdeel aan rubrieken en onderdelen die je ook nu nog kunt vinden in de dagbladen. Denk hierbij aan een kritische column, een actueel nieuwsbericht, achtergrondinformatie, een interview, het weerbericht of een cartoon.
• De kop boven een artikel is erg belangrijk: die is vaak dikgedrukt, vat het belangrijkste nieuws samen en trekt de aandacht van de lezer.

Beeld

• Bedenk bij elk verhaal wat voor een beeld jullie gebruiken bij de rubriek en hoe je dat beeld gaat creëren.
• Hoewel jullie gebruik maken van moderne middelen kan het leuk zijn om toch een link te leggen met de tijd waarin de krant wordt gemaakt. Denk hierbij aan het gebruik van specifieke (ouderwetse) lettertypes, afbeeldingen, gebruik van rekwisieten op foto’s, woordgebruik en namen van deskundigen.

Vormgeving

• Denk na over de opmaak van de krant. Ieder bericht, foto of tekening moet een (logische) plek krijgen in jullie krant, waarbij het belangrijkste nieuws centraal staat.
• Hoewel je zelf kunt gaan knippen en plakken is het wellicht handiger om bij de opmaak van de krant gebruik te maken van bestaande opmaakprogramma’s. Deze kan je gemakkelijk vinden via het internet. Bijvoorbeeld: nieuwstool.

Tot slot

• Check voortdurend of de spelling in orde is. Wees vrij om soms de ouderwetse spelling te gebruiken maar wees hier wel consequent in.
• Uiteraard heeft jullie krant ook een naam nodig. Gebruik je creativiteit.
• En misschien wel de belangrijkste regel bij het maken van een krant: houd je aan de deadline(s)!

De voorlopige uitvoering is de zogenaamde ‘generale repetitie’ van jullie werk. Jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans is af en kan aan het publiek getoond worden. Op de dag van de echte presentatie komen er echter nog docenten van Hoosh om de laatste puntjes op de i te zetten. Beschrijf nu in 200-300 woorden de onderstaande vraag. Het antwoord op de vraag is wat de docenten van Hoosh moeten weten wanneer ze komen helpen. Ook kun je de docenten gericht om hulp vragen.

Vragen:

8. In welke mate zijn jullie tevreden met de door jullie gemaakte kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans?

9. Wat zouden jullie nog willen veranderen aan het  kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans?

10. Wat zouden jullie hetzelfde houden en waarom?

Het onderzoek is gedaan en jullie performance heeft plaatsgevonden. Formuleer hieronder jullie antwoord op de onderzoeksvraag en de deelvragen. Hiervoor maak je gebruik van de door jullie gegeven antwoorden op andere vragen in dit document en met name door het maken van het kunstwerk. Je antwoord bestaat uit minimaal 300 en maximaal 400 woorden.

Onderzoeksvraag:

Hoe zou een krant er, met de technieken van nu, uit hebben gezien op 3 januari 1638, de dag van de première van Vondels stuk Gijsbrecht van Amstel?

Deelvraag 1:

Welke maatschappelijke invloed hadden zogenaamde ‘nieuwe media’ als het pamflet en de krant in de 17e eeuw?

Deelvraag 2:

Op welke manier zouden de gebeurtenissen rondom de opening van de schouwburg en de première Gijsbrecht van Amstel een plek krijgen in een (zelf bedachte en gemaakte) krant?

Deelvraag 3:

Wat speelde er nog meer rond deze datum, dat mogelijk een plek zou hebben gekregen in de krant?