Joost van den Vondel was niet alleen schrijver maar ook bedreven in de emblematiek: het maken van emblemen, zoals hiernaast te zien. Een embleem bestond uit een foto, met onderschrift en een korte tekst die een levensvisie of wijsheid bevatte. Vondel schreef de teksten en werkte samen met schilders, die de tekeningen maakten. Emblemen waren de memes van de 17e eeuw, er werden zelfs boekjes van uitgegeven. De Gijsbrecht zit boordenvol wijsheden en levenslessen die in een embleem gevangen zouden kunnen worden. Welke emblemen kunnen er van de Gijsbrecht worden gemaakt en hoe pak je dat op een originele, eigentijdse, manier aan?

In dit onderzoek probeer je een antwoord te vinden op de volgende vraag:

Welke lessen kunnen er worden geleerd uit belangrijke fragmenten uit de Gijsbrecht en hoe kunnen deze worden verwerkt in een hedendaagse vorm van emblematiek?

Ter voorbereiding op het onderzoek geef je een antwoord op de volgende vragen. Het kan zijn dat je nog niet alles kunt beantwoorden. Probeer zo volledig mogelijk te zijn.

Vragen:

1. In een onderzoeksvraag staan begrippen die belangrijk zijn. Als je onderzoek doet, moet je deze operationaliseren. Dat betekent dat je gaat beschrijven hoe je die begrippen moet interpreteren, wat je precies bedoelt met deze begrippen. In deze onderzoeksvraag staat bijvoorbeeld emblematiek en lessen. Zulke begrippen moet je toelichten. Wat bedoel je met emblematiek en lessen?
   1. Welke begrippen in jouw onderzoeksvraag zijn belangrijk?
   2. Verduidelijk de begrippen door ze toe te beschrijven, toe te lichten en te definiëren.
2. Als je vraag goed leest, zie je dat je een aantal stappen zal moeten zetten om de vraag te kunnen beantwoorden. Maak een schema van de stappen die je denkt dat je moet zetten om deze vraag te beantwoorden.
3. Nog voor je een onderzoek echt gaat uitvoeren, heb je meestal wel een idee wat de uitkomst van het onderzoek zal zijn (de hypothese). Wat denk je dat het antwoord op deze vraag zou kunnen zijn?

Afronding Onderzoeksvraag:

Document waar vraag 1, 2 en 3 beantwoord zijn.

Dit kunstwerk dient als inspiratie voor jullie onderzoek en geeft een idee van hoe jullie eindwerk eruit kan komen te zien.

In 1928-1929 maakte de Belgische kunstschilder René Magritte het schilderij La Trahison des Images (het verraad van de voorstelling). Het betreft een olieverfschilderij van een pijp met de daaronder de tekst: ‘Dit is geen pijp’. Lees de het artikel op de website om de filosofie achter het schilderij te ontrafelen.

Het onderzoek dat jullie doen resulteert in een artistieke en kunstzinnige uiting: een scène, lied, dans, kunstwerk, film, kunstzinnige interventie, installatie. Hierna volgt een beschrijving met richtlijnen van wat jullie gaan maken.

Een reeks van vijf emblemen in een hedendaagse vorm waarin de belangrijkste lessen uit de Gijsbrecht naar voren komen. In het beeldende werk wordt gebruikt gemaakt van beeldende technieken zoals tekenen of schilderen, in combinatie met tekst. De werken worden tentoongesteld en op een theatrale manier gepresenteerd aan het publiek.

Je werkt in totaal 8 lesuren aan dit onderzoek. Sommige delen maak je individueel, sommige onderdelen in een groep. Hieronder een weergave hoe het tijdspad er uit kan zien.

*Onderzoeksvraag + Oriëntatiefase + Inspiratiefase:

Tijd: 3 lesuren

Hoe: individueel

Inleveren: document met verschillende opdrachten

*Zelf aan de slag + Reflectie:

Tijd: 4 lesuren

Hoe: groep

Inleveren: verschillende materiaal, onder andere 

*Beantwoording onderzoeksvraag

Tijd: 1 lesuur 

Hoe: groep

Inleveren: eindtekst of filmpje

Het laatste lesuur kun je inzetten waar dat nodig is.

In de oriëntatiefase ga je je inlezen in het onderwerp. Dit doe je door verschillende bronnen te bestuderen en vragen te beantwoorden. De antwoorden maak je in een document dat je na afloop inlevert.

Bron 1: Renaissance: kenmerken, emblematiek en het sonnet

Bekijk het filmpje van Vlogboek Literatuurgeschiedenis. Dit vlogboek gaat over emblemen, het onderwerp van dit onderzoek.

Vragen:

1.Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de Renaissance? Noteer er vijf.

2. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de emblematiek? Noteer er drie.

3. Waarom zijn emblemen een soort raadsels?

Bron 2: emblematiek in Nederland

Lees de tekst Het embleem op de website van de Digitale Bibliotheek voor Nederlandse Letteren.

Vraag:

4. Welke twee onderwerpen waren in de Nederlandse emblematiek het meest populair?

Bron 3: emblemen in reclame

Lees in de tekst van Hans Luijten t/m p.37 over emblemen op de website van de Digitale Bibliotheek voor Nederlandse letteren.

Vraag:

5. Op welke manier maakte Volkswagen gebruik van een embleem?

Bron 4: René Magritte

Kijk terug naar het schilderij op de eerste pagina van dit document La Trahison des Images van René Magritte.

Vragen:

6. Welke boodschap wil Magritte met dit schilderij overbrengen aan de toeschouwers van zijn schilderij?

7. Welke overeenkomsten zie je tussen de emblemen uit de 17^e eeuw en het schilderij van René Magritte?

Afronding Oriëntatiefase:

Schrijf de antwoorden van vraag 1 t/m 7 onder elkaar in je document. Noem het document Oriëntatiefase.

In de inspiratiefase doe je inspiratie op voor je eigen maakproces. Wat doen andere kunstenaars, of wat hebben andere kunstenaars te vertellen? Ook nu staan er weer vragen bij elke bron. Noteer de antwoorden op het document waar je in werkt.

Jullie gaan met je groep een serie van vijf moderne emblemen maken. Je gaat hier vast aan de slag met het maken ervan.

Bron 5: levenslessen uit de Gijsbrecht

Deze bron is een uitgebreide samenvatting van het verhaal Gijsbrecht geschreven door Marian Hoefnagel. Kies een van de hoofdstukken (overleg even met je groepsgenoten dat jullie allemaal een ander hoofdstuk kiezen).

Vragen:

8. Maak van het door jou gekozen hoofdstuk een beknopte samenvatting en noteer de gebeurtenissen, beelden of teksten die je zou kunnen gebruiken voor het maken van een embleem.

9. Uit de gebeurtenissen kun je ook levenslessen of wijsheden halen. Noem er 3 die terug te leiden zijn tot het fragment dat je bekeken hebt.

10. Welke wijsheden die je bij vraag 9 hebt uit de Gijsbrecht zijn nu nog steeds relevant? Welke lessen uit het stuk van Vondel zijn, in de tijd van nu, nog steeds waardevol? Selecteer er minimaal drie. Benoem per levensles/wijsheid waarom die levensles in de tijd van nu nog steeds waardevol is.

Bron 6: zoek op: memes met wijsheden!

Memes zijn de emblemen van de 21^e eeuw. Ze bestaan uit een foto, tekening of schilderij, met daarbij een grappig onderschrift, of de foto is op een grappige manier bewerkt. De emblemen die jullie gaan maken zouden eruit kunnen zien als memes. Een belangrijk verschillen tussen memes en emblemen is dat in een embleem altijd een wijsheid of les verwerkt zit.

Vragen:

11. Ga op zoek naar memes die ook een wijsheid of les bevatten en dus net iets verder gaan dan puur een grap. Zoek er minimaal 3 en licht kort toe welke les of wijsheid erin voorkomt.

12. Je hebt bij vraag 10 drie levenslessen/wijsheden geselecteerd die je kunt gebruiken voor het maken van een embleem. Kies er een uit. Deze levensles/wijsheid wordt jouw uitgangspunt. Maak 3 verschillende ontwerpen bij deze levensles/wijsheid. In elk ontwerp is het idee achter het embleem op een andere manier is uitgewerkt. Deze verschillen kunnen zitten in de tekening, in de tekst, in het motto of in alledrie. Je hoeft niet per se zelf te tekenen, je mag ook andere technieken gebruiken (collage, animatie et cetera). Ook mag je taal gebruiken. Voor de ontwerpen zijn de volgende zaken belangrijk om op te letten:

• Vorm
• Compositie
• Ruimte
• Kleur

Bovenstaand rijtje is een kort overzicht. Lees de pagina kunst beeldend. Op die manier weet je precies waar elk onderdeel over gaat.

Vraag:

14. Wat zijn jouw ideeën over hoe jullie de emblemen tijdens de voorstellingsdag van De Première, willen presenteren: in een boekje, als een tentoonstelling, of anders? Noteer je ideeën. Bedenk ook vast wat je daar allemaal voor nodig hebt.

Afronding Inspiratiefase: 

Drie verschillende ontwerpen bij een van de levenslessen/wijsheden. Digitaliseer de ontwerpen.

Beschrijving van hoe je het werk wilt presenteren met een lijst van benodigdheden.

Rond je hier het onderzoek af, maak dan de Eindopdracht. Doe je gewoon het hele onderzoek, ga dan verder naar de volgende fase Zelf aan de slag. Je maakt dan niet de Eindopdracht.

Eindopdracht: Werk een van je ontwerpen uit tot een embleem dat helemaal af is. Geef een beschrijving erbij hoe het werk tot stand is gekomen en hoe je aan de wijsheid/levensles bent gekomen.

In deze fase gaan jullie als groep aan de slag. Je maakt schetsen, repeteert, onderzoekt et cetera. Ofwel: je maakt keuzes. Alles wat jullie doen, documenteer je in het werkdocument. Jullie maken foto’s, filmpjes of korte beschrijvingen van wat jullie doen. Op deze manier leggen jullie het maakproces vast. Maar eerst is het belangrijk om te zien wat jullie afzonderlijke ideeën waren.

Opdracht om informatie uit te wisselen:

1. Jullie hebben afzonderlijk een hypothese geformuleerd, een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag. Lees je hypothese voor elkaar voor.
2. Jullie gaan een serie van vijf emblemen maken rondom een of meerdere wijsheden/levenslessen uit de Gijsbrecht. Laat elkaar je ontwerpen zien en vertel elkaar hoe je tot deze ontwerpen bent gekomen.
3. Bespreek welke jullie goed vinden en welke inhoudelijk bij elkaar passen.
4. Bespreek met elkaar op welke manier jullie de emblemen tentoon willen stellen.
5. De emblemen worden getoond aan het publiek. Het is de bedoeling dat jullie het tonen ervan op een theatrale wijze doen. Zijn jullie experts die iets over het werk van een kunstenaar vertellen zoals de Blikopeners in het Stedelijk Museum in Amsterdam? Of maken jullie een kort filmpje over het werk, zoals kunstwetenschapper Fenny doet in dit filmje. Kijk of er al ideeën zijn.

Opdracht om de kunstwerken te maken:

6. Maak een concept voor jullie serie emblemen. Beschrijf in dit concept de wijsheden/levenslessen die jullie gebruiken, de manier waarop jullie het gaan uitwerken, de manier waarop jullie het gaan presenteren (boekje, expositie etc.) Schrijf ook de taakverdeling en de lijst met spullen die jullie nodig hebben op.

7. Maak de serie emblemen.

Opdracht om het proces vast te leggen:

8. Maak minimaal 3 filmpjes (timelabs) van jullie werkproces in verschillende fasen. Op deze manier kun je laten zien hoe jullie vorderingen maken. Deze video’s zijn voor je docent (en de docenten van Hoosh) een duidelijke weergave van jullie proces, hierin kunnen ze jullie voortgang duidelijk zien.

Afronding Zelf aan de slag:

Lever het concept in.

Lever de 3 timelabs in.

Lever foto’s van de emblemen in.

Jullie hebben een voorlopige uitvoering gemaakt, een zogenaamde ‘generale repetitie’ van jullie werk. Jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans is af en kan aan het publiek getoond worden. Op de dag van de echte presentatie komen er echter nog docenten van Hoosh om de laatste puntjes op de i te zetten. Beschrijf nu in 200-300 woorden de onderstaande vragen. De docenten van Hoosh moeten weten wanneer ze komen helpen hoe jullie naar je eigen werk kijken. Ook kun je de docenten gericht om hulp vragen.

Vragen:

1. Kijk jullie foto;s gezamenlijk terug. Over welke (artistieke) keuzes die jullie hebben gemaakt zijn jullie heel tevreden? Hoe komt dat?
2. Aan welk deel van het kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans zouden jullie nog verder willen werken?
3. De docent van Hoosh komt om jullie verder te helpen. Formuleer drie vragen waar jullie hulp bij zouden willen of beschrijf elementen uit jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans waar jullie nog feedback op willen

Afronding Reflectie:

Lever de geschreven tekst van 200-300 woorden waarin de antwoorden op de vragen gegeven worden.

Het onderzoek is gedaan en jullie performance heeft plaatsgevonden. Formuleer hieronder je antwoord op de onderzoeksvraag. Hiervoor maak je gebruik van:

• de hypothesen
• de door jullie gegeven antwoorden op andere vragen in dit document
• met de ervaringen die je hebt opgedaan tijdens het maakproces van het kunstwerk

Je antwoord bestaat uit minimaal 300 en maximaal 400 woorden of uit een filmpje van 2 à 3 minuten.

Onderzoeksvraag:

Welke lessen kunnen er worden geleerd uit belangrijke fragmenten uit de Gijsbrecht en hoe kunnen deze worden verwerkt in een hedendaagse vorm van emblematiek?

 Afronding Beantwoording onderzoeksvraag:

Lever de geschreven tekst van 300-400 woorden of een filmpje van 2 à 3 minuten in waarin de antwoorden op de vraag gegeven worden.