GROTE BEZWAREN

Op 26 december 1637 zou de nieuwe schouwburg van Amsterdam geopend worden met de première  van Vondels Gijsbrecht van Amstel. Maar door toedoen van de protestantse dominees, in wier ogen eigenlijk elke toneeluitvoering uit den boze was, werd zowel de première als de inwijding van de schouwburg tegengehouden. Hoewel de predikanten de tekst zelf nooit hadden gelezen, was hen ter ore gekomen dat het stuk misschien wel eens het katholieke geloof zou kunnen verheerlijken. En dat moest, zeker tijdens de kerstdagen, natuurlijk koste wat kost worden voorkomen. Zijn er nu – bijna 400 jaar later- wellicht nog andere redenen om de voorstelling van de Gijsbrecht te onderbreken?

Onderzoeksvraag

In dit onderzoek probeer je een antwoord te vinden op de volgende vraag:

Op welk thema uit de Gijsbrecht hebben jullie nu nog kritiek en hoe kan je deze kritiek omzetten en vertalen naar een activistische performance zoals een protestlied of een spoken word?

Ter voorbereiding op het onderzoek geef je een antwoord op de volgende vragen. Het kan zijn dat je nog niet alles kunt beantwoorden. Probeer zo volledig mogelijk te zijn.

Vragen:

  1. In een onderzoeksvraag staan begrippen die belangrijk zijn. Als je onderzoek doet, moet je deze operationaliseren. Dat betekent dat je gaat beschrijven hoe je die begrippen moet interpreteren, wat je precies bedoelt met deze begrippen. In deze onderzoeksvraag staat bijvoorbeeld protestlied. Zo’n begrip moet je toelichten. Wat bedoel je met protestlied?
    1. Welke begrippen in jouw onderzoeksvraag zijn belangrijk?
    2. Verduidelijk de begrippen door ze toe te beschrijven, toe te lichten en te definiëren.
  2. Als je vraag goed leest, zie je dat je een aantal stappen zal moeten zetten om de vraag te kunnen beantwoorden. Maak een schema van de stappen die je denkt dat je moet zetten om deze vraag te beantwoorden.
  3. Nog voor je een onderzoek echt gaat uitvoeren, heb je meestal wel een idee wat de uitkomst van het onderzoek zal zijn (de hypothese). Wat denk je dat het antwoord op deze vraag zou kunnen zijn?

Afronding Onderzoeksvraag:

Document waar vraag 1, 2 en 3 beantwoord zijn.

Kunstwerk

Dit kunstwerk dient als inspiratie voor jullie onderzoek en geeft een idee van hoe jullie eindwerk eruit kan komen te zien.

Muziek wordt vaak ingezet als protestmiddel, maar zelden gaf het zoveel publiciteit als het optreden van de Russische meidenpunkgroep Pussy Riot in 2012. Gekleed in minirok en met felgekleurde bivakmutsen verstoorden zij een dienst in de grootste kerk van Moskou en zongen zij een lied waarin ze de maagd Maria smeken om Poetin ‘te verdrijven’. Hun optreden was niet alleen gericht tegen de herverkiezing van Vladimir Poetin maar ook tegen de openlijke steun die hij kreeg van een aantal kerkleiders. Hun actie werd niet door iedereen op prijs gesteld: de bandleden werden opgepakt en werden veroordeeld tot jarenlange celstraffen.

Vorm

Het onderzoek dat jullie doen resulteert in een artistieke en kunstzinnige uiting: een scène, lied, dans, kunstwerk, film, kunstzinnige interventie, installatie. Hierna volgt een beschrijving met richtlijnen van wat jullie gaan maken.

Een muzikale art intervention. Dit is een korte act waarmee je een ingreep doet in de bestaande omstandigheden (in dit geval het begin van de voorstelling) om deze te onderbreken en te beïnvloeden. Je maakt hierin een duidelijk statement richting de makers en het aanwezige publiek.

Tijd en samenwerking

Je werkt in totaal 8 lesuren aan dit onderzoek. Sommige delen maak je individueel, sommige onderdelen in een groep. Hieronder een weergave hoe het tijdspad er uit kan zien.

*Onderzoeksvraag + Oriëntatiefase + Inspiratiefase:

Tijd: 3 lesuren

Hoe: individueel

Inleveren: document met verschillende opdrachten

*Zelf aan de slag + Reflectie:

Tijd: 4 lesuren

Hoe: groep

Inleveren: verschillende materiaal, onder andere 

*Beantwoording onderzoeksvraag

Tijd: 1 lesuur 

Hoe: groep

Inleveren: eindtekst of filmpje

Het laatste lesuur kun je inzetten waar dat nodig is.

STAP 1: Oriëntatiefase

In de oriëntatiefase ga je je inlezen in het onderwerp. Dit doe je door verschillende bronnen te bestuderen. Bestudeer de volgende bronnen en beantwoord de bijbehorende vragen.

Bron 1: onrust over de Gijsbrecht

Over de vraag of de protestantse dominees een punt had met het tegenhouden van de première van de Gijsbrecht zijn hele studies verschenen. Johan Koppenol schrijft hierover. Het  is niet eenvoudig maar bevat wel heel veel informatie die hier een antwoord op kan geven .

Vragen:

1. Welke concrete argumenten had de kerkraad om de voorstelling van Vondel tegen te willen houden?

2. Welke mening hadden de burgemeesters van destijds, de heer Geeraert Schaep en Jacob de Graeff over het verzoek om deze voorstelling te verbieden, of in ieder geval aan te passen?

3. De Kerkraad was bevreesd dat de katholieke kerk verheerlijkt zou worden, maar in deze bron worden genoeg voorbeelden gegeven waaruit blijkt dat het tegendeel eerder waar is. Noem hiervoor drie argumenten en gebruik in jullie antwoord versregel 1831-1834 en  de rol van Willibrord.

Bron 2 : opnieuw protest tegen de Gijsbrecht

Nadat de voorstelling uiteindelijk toch werd gespeeld, werd de Gijsbrecht vanaf de première in 1638 ruim 350 jaar bijna onafgebroken jaarlijks opgevoerd in de hoofdstad. In 1968 kwam daar echter abrupt een eind aan en werd het stuk de schouwburg ‘buitengekegeld’, zoals hier te lezen is.

Vraag:

4. Leg in je eigen woorden uit welke redenen er in 1968 waren om opnieuw protest aan te tekenen tegen deze voorstelling.

Bron 3 en 4: protest tegen olie-industrie (British Petroleum en Shell)

Naast muziek worden ook andere kunstvormen ingezet om te protesteren tegen maatschappelijke misstanden. In bron 4 zie je als voorbeeld de performance Crude Truth. Deze performance werd uitgevoerd door de protestbeweging Extinction Rebellion, op de laatste dag van de BP (British Petroleum) portrait awards in Londen. De makers wilden laten zien dat de oliemaatschappij wellicht iets goeds doet door een kunsttentoonstelling te sponsoren, maar dat het publiek vooral niet moet vergeten dat de olie-industrie de wereld voornamelijk ellende bezorgt. Een dergelijk protest kan gezien worden als een kunst-interventie, vooral omdat deze van tevoren niet duidelijk was aangekondigd en goedgekeurd door de museumdirectie.

Een ander voorbeeld is dat van de kunstactivisten The Yes Men. Zij leveren kritiek op Shell door de laatste ijsberg te kopen als ijscomannen. Humor en ironie is hun wapen, zoals je ziet in dit filmpje.

Vraag:

5. Wat is jouw mening over deze vormen van protesteren? Wanneer is een dergelijk protest zinvol?

 Bron 5: Banksy

Graffitikunstenaar Banksy wordt momenteel gezien als één van de meest invloedrijke  protestkunstenaars.

Vraag:

6. In welk werk is Banksy in jouw ogen het best geslaagd is om een maatschappelijke misstand of probleem aan de kaak te stellen? Beargumenteer je keuze.

Bron 6 en 7: tien beroemde protestsongs en regels

Nu terug naar de muziek. Al jarenlang bekritiseren artiesten de maatschappij aan de hand van protestliederen, zoals deze. Zo liet bijvoorbeeld Bob Dylan meerdere keren op muzikale wijze zijn kritiek horen en ook in Nederland waren Armand en Boudewijn de Groot niet vies van protestsongs. Hoe je een goed protestlied maakt lees en zie je hier.

Vragen:

7. Welke van de genoemde protestliedjes kende je al?

8. Tegen welke thema’s of misstanden wordt geprotesteerd in de voorbeelden? Zet ze op een rijtje.

9. Welke actuele thema’s zouden nu in aanmerking komen voor een protestsong?

10.Wat is belangrijk bij het maken van een goed protestlied? Noem de drie belangrijkste aandachtspunten.

Bron 8, 9 en 10: spoken word in plaats van een lied

Naast de meer traditionele protestsong wint de laatste jaren ook het protest door middel  spoken word snel terrein. Wat spoken word precies inhoudt lees en zie je in Het Parool, op de site van BNNVARA en op de site van Powerpoetry.

Vragen:

11. Hoe zou je deze kunstvorm in eigen woorden omschrijven? Is het muziek? Is het poëzie? Is er een verband met rap?

12. Wat heeft spoken word te maken met verzet?

13.Wat is belangrijk bij het maken van een goede spoken word performance? Noem ook hier de drie belangrijkste aandachtspunten.

Afronding Oriëntatiefase:

Schrijf de antwoorden van vraag 1 t/m 13 onder elkaar in je document. 

STAP 2: Inspiratiefase

In de inspiratiefase doe je inspiratie op voor je eigen maakproces. Wat doen andere kunstenaars, of wat hebben andere kunstenaars te vertellen? Ook nu staan er weer vragen bij elke bron. Noteer de antwoorden op het document waar je in werkt..

Jullie gaan het begin van de voorstelling Gijsbrecht onderbreken. Aan jullie dus de taak om een onderwerp te kiezen, waar jullie een eigen protestlied of spoken word performance bij gaan maken. Dat kán en mag vanuit de oorspronkelijke religieuze bezwaren van de protestantse kerkraad maar er zijn er vast  nog wel andere thema’s uit het stuk die uitnodigen tot een muzikaal protest.

Vragen:

14. Kies een onderwerp uit het stuk waar je het niet mee eens bent. Waarom zou het stuk niet opgevoerd moeten worden?  Denk bijvoorbeeld aan:

  • De vrouwonvriendelijkheid van het stuk.
  • Het stuk is veel te veel een verheerlijking van Amsterdam
  • Het stuk is saai en niet meer van deze tijd
  • Traditionele rolpatronen tussen man en vrouw
  • Gebrek aan aandacht voor het milieu in het stuk
  • Een ander onderwerp.

15. Waarom heb je juist dit onderwerp gekozen? Beargumenteer de keuze. Je kunt ook meerdere keuzes maken.

16. Welke vorm van protest wil je gaan gebruiken? Wat spreekt het meest tot de verbeeldingen en/of sluit het beste aan bij jouw talenten: spoken word of toch de meer traditionele protestsong? Of een andere vorm? Leg uit waarom je tot deze keuze bent gekomen.

Bron 11 en 12: hoe schrijf ik een goed lied

Het schrijven en maken van het lied zelf zal afhangen van je muzikale vaardigheden (speelt er iemand een instrument? Wie is goed bij stem?) maar ook van de manier waarop je het wilt gaan uitvoeren. Maak je gebruik van live-muziek? Of kies je wellicht voor een bestaande melodie en wordt daar dan een nieuwe tekst op geschreven? Op internet zijn ontelbare websites en instructiefilmpjes te vinden, maar wellicht is het ook een idee om advies te vragen aan de muziekdocent van je school. Stiekem gaan we er natuurlijk wel vanuit dat degenen die juist deze opdracht gekozen hebben, al de nodige muzikale bagage in huis hebben!

Vraag:

17. Welk instructiefilmpje heeft je geholpen? Leg je antwoord uit.

18. Schrijf een eerste versie van een tekst waarmee jij wilt protesteren.

De vormgeving van jullie protest is ook belangrijk. De meiden van Pussy Riot hadden met hun felgekleurde bivakmutsen een heel duidelijk  en mediageniek beeld gecreëerd en tijdens de performance van Çrude Truth lieten de makers zich overgieten met een olie-achtig goedje. The Yes Men hadden ook goed nagedacht hoe alles eruit zag. Maar hoe pakken jullie dit aan?  Hoe maken jullie duidelijk dat het een protest is tegen deze in jullie ogen schandalige voorstelling? Zet je ideeën over alle mogelijkheden op papier en maak keuzes over kleding, opkomst, mise-en-scène en eventuele extra rekwisieten als protestborden of filmpjes.

Vraag:

19. Beschrijf nu kort wat je hebt bedacht als het gaat om de ‘vorm’ waarin je het protest wil gaan gieten. Maak schetsen en/of gebruik bestaand beeldmateriaal. Maak uiteindelijk een moodboard dat je straks aan je groep kunt laten zien.

Afronding Inspiratiefase:

Beschrijving waar je tegen wilt protesteren en waarom (vraag 15).

Versie 1 van je tekst (vraag 18).

Moodboard dat laat zien op welke manier jij jullie werk op theatrale wijze wilt presenteren (vraag 19).

Rond je hier het onderzoek af, maak dan de EindopdrachtDoe je gewoon het hele onderzoek, ga dan verder naar de volgende fase Zelf aan de slag. Je maakt dan niet de Eindopdracht.

Eindopdracht: Werk je geschreven tekst uit tot een definitieve tekst en performance. Film het geheel (je hoeft niet jezelf te filmen, je mag ook een soort van videoclip maken waarin je zelf niet voorkomt).

STAP 3: Zelf aan de slag

In deze fase gaan jullie als groep aan de slag. Je maakt schetsen, repeteert, onderzoekt et cetera. Ofwel: je maakt keuzes. Alles wat jullie doen, documenteer je in het werkdocument. Jullie maken foto’s, filmpjes of korte beschrijvingen van wat jullie doen. Op deze manier leggen jullie het maakproces vast. Maar eerst is het belangrijk om te zien wat jullie afzonderlijke ideeën waren.

Opdracht om informatie uit te wisselen:

  1. Jullie hebben afzonderlijk een hypothese geformuleerd, een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag. Lees je hypothese voor elkaar voor.
  2. Bespreek met elkaar waar jullie tegen willen protesteren en waarom
  3. Draag ieder je geschreven tekst voor.
  4. Laat elkaar het moodboad zien hoe je de performance wilt vormgeven en licht het toe.
  5. Kies de beste ideeën uit en ga aan de slag.

Opdracht om de performance te maken:

  1. Maak samen een concept voor jullie performance, het protestlied, de spoken word of andere vorm, gebaseerd op iets uit de Gijsbrecht. Beschrijf waar jullie tegen protesteren en waarom. Maak een keuze voor de vorm (lied, spoken word et cetera) en kies een duidelijk vormgeving (kostuums et cetera). Licht je keuzes steeds toe. Het wordt een  performance van ongeveer 2-3 minuten.

Opdracht om het proces vast te leggen:

  1. Maak minimaal 3 filmpjes (timelabs) van jullie performance in verschillende fasen van het repetitieproces. Op deze manier kun je laten zien hoe jullie vorderingen maken. Deze video’s zijn voor je docent (en de docenten van Hoosh) een duidelijke weergave van jullie proces, hierin kunnen ze jullie voortgang duidelijk zien.
  2. Maak een eindfilmpje van de performance.

Afronding Zelf aan de slag:

Lever het concept in.

Lever de 3 timelabs in.

Lever de eindfilm in.

STAP 4: Reflectie

Jullie hebben een voorlopige uitvoering gemaakt, een zogenaamde ‘generale repetitie’ van jullie werk. Jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans is af en kan aan het publiek getoond worden. Op de dag van de echte presentatie komen er echter nog docenten van Hoosh om de laatste puntjes op de i te zetten. Beschrijf nu in 200-300 woorden de onderstaande vragen. De docenten van Hoosh moeten weten wanneer ze komen helpen hoe jullie naar je eigen werk kijken. Ook kun je de docenten gericht om hulp vragen.

Vragen:

  1. Kijk jullie eindfilm gezamenlijk terug. Over welke (artistieke) keuzes die jullie hebben gemaakt zijn jullie heel tevreden? Hoe komt dat?
  2. Aan welk deel van het kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans zouden jullie nog verder willen werken?
  3. De docent van Hoosh komt om jullie verder te helpen. Formuleer drie vragen waar jullie hulp bij zouden willen of beschrijf elementen uit jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans waar jullie nog feedback op willen

Afronding Reflectie:

Lever de geschreven tekst van 200-300 woorden waarin de antwoorden op de vragen gegeven worden.

STAP 5: Beantwoording onderzoeksvraag

Het onderzoek is gedaan en jullie performance heeft plaatsgevonden. Formuleer hieronder je antwoord op de onderzoeksvraag. Hiervoor maak je gebruik van:

  • de hypothesen
  • de door jullie gegeven antwoorden op andere vragen in dit document
  • met de ervaringen die je hebt opgedaan tijdens het maakproces van het kunstwerk

Je antwoord bestaat uit minimaal 300 en maximaal 400 woorden of uit een filmpje van 2 à 3 minuten.

Onderzoeksvraag:

Op welk thema uit de Gijsbrecht hebben jullie nu nog kritiek en hoe kan je deze kritiek omzetten en vertalen naar een activistische performance zoals een protestlied of een spoken word?

 Afronding Beantwoording onderzoeksvraag:

Lever de geschreven tekst van 300-400 woorden of een filmpje van 2 à 3 minuten in waarin de antwoorden op de vraag gegeven worden.