MIND THE MAP
In de Gijsbrecht wordt Amsterdam in 1300 belegerd door de Kennemers en de Waterlanders. Er vindt een grote strijd plaats om de stad, waarbij Gijsbrecht uiteindelijk aan het kortste eind trekt. Voor het schrijven van het stuk heeft Vondel zich gebaseerd op de beroemde kaart van Cornelis Anthonisz uit 1544 (zie hiernaast). Vondel vond het vooral belangrijk een stad uit te beelden met prachtige oude gebouwen die zijn publiek nog steeds kende en er ‘vroeger’ ook al stonden. De door hem gebruikte kaart, paste historisch gezien dus niet helemaal bij de tijd van Gijsbrecht, wat natuurlijk ook niet hoeft voor een toneelstuk. In dit onderzoek draaien we de rollen om: welke inspiratie biedt de Gijsbrecht voor het ontwerpen van een kaart van Amsterdam?
Onderzoeksvraag
In dit onderzoek probeer je een antwoord te vinden op de volgende vraag:
Op welke manier kunnen jullie, geïnspireerd op de informatie die terug te vinden is in de Gijsbrecht, een artistieke kaart van Amsterdam vormgeven?
Ter voorbereiding op het onderzoek geef je een antwoord op de volgende vragen. Het kan zijn dat je nog niet alles kunt beantwoorden. Probeer zo volledig mogelijk te zijn.
Vragen:
- In een onderzoeksvraag staan begrippen die belangrijk zijn. Als je onderzoek doet, moet je deze operationaliseren. Dat betekent dat je gaat beschrijven hoe je die begrippen moet interpreteren, wat je precies bedoelt met deze begrippen. In deze onderzoeksvraag staat bijvoorbeeld artistiek en vormgeven. Zulke begrippen moet je toelichten. Wat bedoel je met artistiek en vormgeven?
- Welke begrippen in jouw onderzoeksvraag zijn belangrijk?
- Verduidelijk de begrippen door ze toe te beschrijven, toe te lichten en te definiëren.
- Als je vraag goed leest, zie je dat je een aantal stappen zal moeten zetten om de vraag te kunnen beantwoorden. Maak een schema van de stappen die je denkt dat je moet zetten om deze vraag te beantwoorden.
- Nog voor je een onderzoek echt gaat uitvoeren, heb je meestal wel een idee wat de uitkomst van het onderzoek zal zijn (de hypothese). Wat denk je dat het antwoord op deze vraag zou kunnen zijn?
Afronding Onderzoeksvraag:
Document waar vraag 1, 2 en 3 beantwoord zijn.
Kunstwerk
Dit kunstwerk dient als inspiratie voor jullie onderzoek en geeft een idee van hoe jullie eindwerk eruit kan komen te zien.
Bekijk het artikel van The Guardian: Cool Carthography, the art of mapmaking
Het artikel gaat over de nieuwe kunstcollectie Mind the Map, door Gestalten. De kunstwerken in de collectie zijn niet topografisch correcte kaarten, maar bevatten schildersambacht, humor, en soms een nieuw, uniek, perspectief op een locatie.
Vorm
Het onderzoek dat jullie doen resulteert in een artistieke en kunstzinnige uiting: een scène, lied, dans, kunstwerk, film, kunstzinnige interventie, installatie. Hierna volgt een beschrijving met richtlijnen van wat jullie gaan maken.
Een beeldend kunstwerk (2D of 3D) waarin een kaart van Amsterdam wordt weergegeven geïnspireerd op informatie uit de Gijsbrecht.
Tijd & samenwerking
Je werkt in totaal 8 lesuren aan dit onderzoek. Sommige delen maak je individueel, sommige onderdelen in een groep. Hieronder een weergave hoe het tijdspad er uit kan zien.
*Onderzoeksvraag + Oriëntatiefase + Inspiratiefase:
Tijd: 3 lesuren
Hoe: individueel
Inleveren: document met verschillende opdrachten
*Zelf aan de slag + Reflectie:
Tijd: 4 lesuren
Hoe: groep
Inleveren: verschillende materiaal, onder andere
*Beantwoording onderzoeksvraag
Tijd: 1 lesuur
Hoe: groep
Inleveren: eindtekst of filmpje
Het laatste lesuur kun je inzetten waar dat nodig is.
STAP 1: Oriëntatiefase
In de oriëntatiefase ga je je inlezen in het onderwerp. Dit doe je door verschillende bronnen te bestuderen. Bestudeer de volgende bronnen en beantwoord de bijbehorende vragen.
Bron 1: Bulkboek Amsterdam in 1300: pag. 13
Bekijk deze kaart van Cornelisz Anthonis goed en lees de tekst in het Bulkboek.
Vragen:
1. Zoek op google maps de kaart op van de stad Amsterdam en teken aan de hand van informatie uit de tekst, de kaart van Cornelisz Anthonis op de google maps kaart. Het is handig om hierbij uit te gaan van de verschillende wateren die in de tekst worden genoemd. Maak een foto van je tekening op de kaart.
2. In de tekst worden de verschillende gebouwen benoemd. Noteer vijf gebouwen. Markeer zowel op de kaart van Cornelis Anthonisz als je google maps kaart van Amsterdam waar de gebouwen stonden. Maak een foto van je tekening op de kaart.
Bron 2: Amsterdam in 3D
In dit filmpje zie je als het ware een groeiend Amsterdam omstreeks 1600: in de tijd dat Vondel leefde.
Vragen:
3. Waar ligt het stuk Amsterdam dat wordt weergegeven op de kaart van Cornelisz Anthonis? Wat valt je op?
4. Noem drie kenmerken van het bovenaanzicht van de stad Amsterdam. Welke drie dingen vallen je op?
Bron 3: de geschiedenis van Amsterdam
Lees op de website van gemeente Amsterdam een stukje over de geschiedenis van de stad. Lees tot en met de alinea Godsdiensttwisten.
Vragen:
5. Hoe zorgde Graaf Floris ervoor dat de heren van Aemstel hem als landheer erkenden?
6. Noteer 8 weetjes over de stad Amsterdam omstreeks 1300 die je zou kunnen verwerken in jullie kaart van de stad.
Bron 4: het vijfde bedrijf
Lees het hier en hier het vijfde bedrijf uit het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel door Joost van den Vondel.
Vraag:
7. Noteer 7 tot 10 citaten die betrekking hebben op de stad Amsterdam en de plattegrond van ten tijde van Gijsbrecht.
Afronding Oriëntatiefase:
Schrijf de antwoorden van vraag 1 t/m 7 onder elkaar in je document.
STAP 2: Inspiratiefase
In de inspiratiefase doe je inspiratie op voor je eigen maakproces. Wat doen andere kunstenaars, of wat hebben andere kunstenaars te vertellen? Ook nu staan er weer vragen bij elke bron. Noteer de antwoorden op het document waar je in werkt.
Een kaart van een stad kan op ontzettend veel manieren gemaakt worden en is niet altijd realistisch. De kaart die jullie gaan maken wordt geen weergave van feiten, maar een weergave van jullie eigen creatieve ideeën en associaties, geïnspireerd op de Gijsbrecht.
Bron 5: Mind the map
Bekijk nog eens de collectie Mind the Map.
8. Elke kaart laat op een andere manier een stad of land zien. Welke kaart is jouw favoriet? Wat wordt erop weergeven, hoe heeft de kunstenaar het weergegeven en wat spreekt je er zo in aan?
Bron 6: kunstenaar Jan Rothuizen
Kunstenaar Jan Rothuizen maakt tekeningen voor de Volkskrant. Bekijk het filmpje over zin werk.
Vraag:
9. Waarom zijn de tekeningen van Jan Rothuizen ook een soort kaarten?
10. Maak een lijst van informatie uit de Gijsbrecht die je kunt gebruiken voor het maken van jullie kaart. Schrijf zoveel mogelijk op. Dit kan aan de hand van de citaten of weetjes uit de oriëntatiefase of andere ideeën die je hebt opgedaan.
Ook voor de vormgeving van de kaart ga je verschillende ideeën verzamelen. Dit kan door middel van foto’s, tekeningen, video’s, et cetera.
11. Maak een schets van hoe jij de kaart zou willen vormgeven. Je kunt verschillende technieken gebruiken om deze schets te maken: moodboard, schetsen, collage et cetera.
Presenteren
Vraag:
12. Wat zijn jouw ideeën over hoe je de kaart tijdens de voorstellingsdag van De Première wil presenteren: in een boekje, als een tentoonstelling, of anders? Noteer je ideeën. Bedenk ook vast wat je daar allemaal voor nodig hebt.
Afronding Inspiratiefase:
Werk de lijst van vraag 10 uit.
Digitaliseer de schetsen/collage/moodboard die een indruk geven van jouw kaart (vraag 11).
Beschrijf op welke manier jij jullie werk op theatrale wijze wilt presenteren (vraag 12).
Rond je hier het onderzoek af, maak dan de Eindopdracht. Doe je gewoon het hele onderzoek, ga dan verder naar de volgende fase Zelf aan de slag. Je maakt dan niet de Eindopdracht.
Eindopdracht: Werk je ideeën van vraag 10 en 11 uit tot een beeldend werk. Maak er een goede foto of filmpje van.
STAP 3: Zelf aan de slag
In deze fase gaan jullie als groep aan de slag. Je maakt schetsen, repeteert, onderzoekt et cetera. Ofwel: je maakt keuzes. Alles wat jullie doen, documenteer je in het werkdocument. Jullie maken foto’s, filmpjes of korte beschrijvingen van wat jullie doen. Op deze manier leggen jullie het maakproces vast. Maar eerst is het belangrijk om te zien wat jullie afzonderlijke ideeën waren.
Opdracht om informatie uit te wisselen:
- Jullie hebben afzonderlijk een hypothese geformuleerd, een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag. Lees je hypothese voor elkaar voor.
- Bespreek de lijst van informatie die te vinden kan zijn op de kaart.
- Laat elkaar de schetsen/collage zien van elkaars kaarten.
- Vertel elkaar wat de ideeën zijn om het werk aan het publiek te presenteren.
- Maak keuzes: wat gaan jullie doen?
Opdracht om het kunstwerk te maken:
6. Maak samen een concept voor jullie kunstwerk. Wat voor een soort kaart gaan jullie maken en hoe gaan jullie dat doen? Welke informatie willen jullie verwerken in de kaart. Beschrijf ook hoe dit werk gepresenteerd wordt: hangt het aan de muur en vertellen jullie over de kaart. Wie speel je als je vertelt over de kaart (vertellen vanuit een personage maakt et meteen theateraal). Neem in het maken van het beeldend werk en de performance de vrijheid om jullie inspiratiemateriaal erin te verwerken en alles te maken zoals jullie willen. Kijk ook nog even op deze site: de basisprincipes van het maken van een kaart. Checklist voor het schrijven van het concept:
- Met welke techniek gaan jullie aan de slag voor het maken van het werk? Tijdens het maken zijn de volgende zaken belangrijk om op te letten: vorm, compositie, ruimte, licht en kleur. Lees verder ook de bron beeldende kunst.
- Hoe is de keuze voor deze informatie tot stand gekomen.
- Op welke manier gaan jullie het werk theatraal presenteren? Maak een keuze. Wat hebben jullie nodig qua spullen/kostuums/props voor jullie theatrale presentatie. Wat is de rolverdeling? Hebben jullie een script nodig?
Opdracht om het proces vast te leggen:
7. Maak minimaal 3 filmpjes (timelabs) waarin te zien is hoe jullie aan het werk zijn met het maken van het beeldend werk en waarin jullie brainstormen over de theatrale presentatie van het werk. Op deze manier kun je laten zien hoe jullie vorderingen maken. Deze video’s zijn voor je docent (en de docenten van Hoosh) een duidelijke weergave van jullie proces, hierin kunnen ze jullie voortgang duidelijk zien.
8. Maak een eindfilmpje van de theatrale presentatie en maak foto’s van het beeldend werk.
Afronding Zelf aan de slag:
Lever het concept in.
Lever de 3 timelabs in.
Lever de eindfilm en foto’s in.
STAP 4: Reflectie
Jullie hebben een voorlopige uitvoering gemaakt, een zogenaamde ‘generale repetitie’ van jullie werk. Jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans is af en kan aan het publiek getoond worden. Op de dag van de echte presentatie komen er echter nog docenten van Hoosh om de laatste puntjes op de i te zetten. Beschrijf nu in 200-300 woorden de onderstaande vragen. De docenten van Hoosh moeten weten wanneer ze komen helpen hoe jullie naar je eigen werk kijken. Ook kun je de docenten gericht om hulp vragen.
Vragen:
- Kijk jullie foto’s gezamenlijk terug. Over welke (artistieke) keuzes die jullie hebben gemaakt zijn jullie heel tevreden? Hoe komt dat?
- Aan welk deel van het kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans zouden jullie nog verder willen werken?
- De docent van Hoosh komt om jullie verder te helpen. Formuleer drie vragen waar jullie hulp bij zouden willen of beschrijf elementen uit jullie kunstwerk, performance, scène, film, lied of dans waar jullie nog feedback op willen
Afronding Reflectie:
Lever de geschreven tekst van 200-300 woorden waarin de antwoorden op de vragen gegeven worden.
STAP 5: Beantwoording onderzoeksvraag
Het onderzoek is gedaan en jullie performance heeft plaatsgevonden. Formuleer hieronder je antwoord op de onderzoeksvraag. Hiervoor maak je gebruik van:
- de hypothesen
- de door jullie gegeven antwoorden op andere vragen in dit document
- met de ervaringen die je hebt opgedaan tijdens het maakproces van het kunstwerk
Je antwoord bestaat uit minimaal 300 en maximaal 400 woorden of uit een filmpje van 2 à 3 minuten.
Onderzoeksvraag:
Op welke manier kunnen jullie, geïnspireerd op de informatie die terug te vinden is in de Gijsbrecht, een artistieke kaart van Amsterdam vormgeven?
Afronding Beantwoording onderzoeksvraag:
Lever de geschreven tekst van 300-400 woorden of een filmpje van 2 à 3 minuten in waarin de antwoorden op de vraag gegeven worden.