MARIKEN
Flyer van ‘Dit is Mariken’
In 2011 speelde de toneelgroep van het Gymnasium Felisenum de voorstelling ‘Dit is Mariken’ in het Witte Theater in IJmuiden en in het Akademietheater in Utrecht. Tijdens OH MY GOD! zal dit toneelstuk door professionele acteurs worden opgevoerd.
Berouw, daar draait het om in Mariken van Nieumeghen. Het mirakelspel uit circa 1500 vertelt het verhaal van een meisje dat verleid wordt door de duivel, die aast op haar ziel.
Mariken en haar oom wonen buiten Nijmegen. Mariken reist naar de stad om boodschappen te doen. Als het te laat wordt, zal ze bij haar tante overnachten. Tante heeft vlak voor Marikens aankomst ruzie gehad en is buiten zichzelf van woede. Mariken moet het ontgelden, ze wordt weggestuurd. Wanhopig roept ze om hulp: God of de duivel, dat maakt niet uit. De duivel verschijnt aan haar in de gedaante van Moenen. Vanuit Nijmegen reizen ze samen naar Antwerpen en daar leiden ze een zondig leven. Mariken keert zich van haar geloof af, maar blijft wel Maria vereren, en ook haar oom blijft thuis voor haar bidden. Na zeven jaar keert ze, samen met Moenen, terug naar Nijmegen. Daar ziet Mariken een wagenspel, waarin ze zichzelf herkent. Mariken wordt overspoeld door spijt en vraagt God om vergiffenis. Moenen is woedend en gooit haar in de lucht met als doel haar nek te breken. Mariken overleeft de val, omdat haar oom, die ook aanwezig is bij het wagenspel, bidt tot God. Dit is het eerste mirakel. Mariken en haar oom reizen naar de paus in Rome om vergiffenis te vragen voor haar zondig leven. Ze krijgt als straf 3 ijzeren ringen om. Pas als die afvallen, zullen haar zonden haar vergeven worden. Dit gebeurt jaren later in het Witte Vrouwenklooster in Maastricht, waar Mariken zich heeft teruggetrokken. Aartsengel Gabriël verlost haar van haar ringen. Haar boetedoening is voorbij.
‘Mariken, pas je goed op jezelf?’
‘Jahaaaaaaa!’
‘Niet met vreemden mannen praten?’
‘Neeheeeee’
Een mirakelspel had een duidelijke, kerkelijke boodschap: hoe erg je zonden ook zijn, een mens kan altijd vergeven worden door bemiddeling van Maria en het afleggen van de biecht. Berouw was daarbij onontbeerlijk. Dit is eigenlijk sindsdien niet veranderd. ‘Mensen maken nu eenmaal fouten’, zou vandaag de dag het motto zijn van Mariken van Nieumeghen. Als iemand inziet wat hij fout heeft gedaan, zijn we doorgaans tevreden. Wat wel veranderd is, is onze perceptie van goed en fout. In de Middeleeuwen was het glashelder wat een deugdelijk dan wel zondig leven was en dat maakte het oordelen over en straffen van zondaars een stuk makkelijker dan tegenwoordig. Vandaag de dag wordt er naar de persoon gekeken en naar de situatie. Wat is de achtergrond? Zijn er verzachtende omstandigheden? Wat is het motief? Is de persoon in kwestie eigenlijk wel toerekeningsvatbaar? En dan hebben we het nog niet eens over de leeftijd.
Uit ‘Dit is Mariken’
In Mariken van Nieumeghen wordt Mariken gebruikt als voorbeeld. Als prototype. Maar Mariken is een mens. Een meisje. Bijna een vrouw. Wie is zij eigenlijk en wat zijn haar verzachtende omstandigheden? Hebben we haar misschien te hard gestraft? En Moenen, de duivel? Heeft hij het echt zo slecht met Mariken voor? De middeleeuwse verteller heeft zijn oordeel klaar en weet het publiek daarmee te overtuigen. Maar misschien moet het publiek Mariken, en ook hem, Moenen, eerst leren kennen voordat het een oordeel velt. In Dit is Mariken krijgt het publiek die mogelijkheid.